Στις 23 Νοεμβρίου 2016, το σχολείο μας είχε τη τιμή να φιλοξενήσει τον κ. Απόστολο Ρίζο, καθηγητή του πανεπιστημίου Κρήτης, ο οποίος μας μίλησε για τη διατροφή και πώς αυτή σχετίζεται με την υγεία μας. Τελικά, επιβεβαιώθηκε η γνωστή σε όλους μας φράση: "Είμαστε ότι τρώμε".
Επειδή πολλά παιδιά την περίοδο
προετοιμασίας των Πανελληνίων παίρνουν βιταμίνες, ποια είναι η γνώμη σας για τα
υποκατάστατα και πώς μπορούμε να τα αντικαταστήσουμε με τροφές που να μας
δίνουν ενέργεια;
Ο ανθρώπινος οργανισμός
χρειάζεται λιπαρά, πρωτεΐνες και υδατάνθρακες αλλά και βιταμίνες, μέταλλα–ιχνοστοιχεία
χωρίς τα οποία π.χ. δεν λειτουργεί σωστά ο μεταβολισμός μας. Οι καταιγιστικές
διαφημίσεις των συμπληρωμάτων διατροφής
έχουν επηρεάσει ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας, όμως κανένα βιομηχανικό υποκατάστατο
δεν μπορεί να υποκαταστήσει την υγιεινή διατροφή με φυσικές μη επεξεργασμένες τροφές.
Πρόσφατες μελέτες μάλιστα έχουν δείξει ότι η υπερβολική λήψη βιταμινών αποτελεί
παράγοντα κινδύνου για την παχυσαρκία. (www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3932423/).
Τις βιταμίνες πρέπει να τις παίρνουμε καταναλώνοντας
ολόκληρο το φρούτο και αυτό γιατί παράλληλα θα έχουμε και το όφελος των
διαιτητικών ινών. Η υπηρεσία τροφίμων και φαρμάκων των Η.Π.Α. (FDA) έχει λάβει
πολλές αναφορές για βλάβες που συνδέονται με τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής
π.χ. για απώλεια βάρους, όπως αυξημένη πίεση, ταχυκαρδία, αγγειακά εγκεφαλικά
επεισοδια, επιληπτικές κρίσεις ακόμη και θάνατο.
Παρά τον απαιτητικό και δύσκολο
τρόπο ζωής, πώς οι έλληνες έφηβοι, δεδομένου ότι είμαστε πρώτοι στην παχυσαρκία
στην Ευρώπη, μπορούμε να στραφούμε σε πιο μεσογειακά πρότυπα διατροφής;
Η παχυσαρκία στη χώρα μας και
ιδιαίτερα στην Κρήτη, που έγινε διάσημη από την Κρητική (Μεσογειακή) διατροφή,
αποτελεί μια δυσάρεστη πραγματικότητα. Δυστυχώς οι απαιτήσεις του εκπαιδευτικού
συστήματος της χώρας μας δημιουργούν τόσες υποχρεώσεις με ελάχιστο διαθέσιμο χρόνο για φυσικές
δραστηριότητες και αθλητισμό.
Σχετικά με τις αιτίες για την παχυσαρκία
στην βιβλιογραφία αναφέρεται μια ποικιλία παραγόντων όπως: η κακή διατροφή, το
σιρόπι φρουκτόζης, η κατανάλωση περισσότερων θερμίδων, οι παραπλανητικές
ετικέτες τροφίμων, οι δίαιτες με χαμηλά λιπαρά, η διαφήμιση, οι ενδοκρινικοί
διαταράκτες (Δισφαινόλη–Α, φθαλικές ενώσεις,…), η εγκατάλειψη του μητρικού
θηλασμού, κ.τ.λ.
Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης και
το διατροφικό περιβάλλον όπου ζει ο έφηβος, καθώς η ύπαρξη στο σπίτι διαθέσιμων
ακατάλληλων φαγητών όπως γλυκά, αλλαντικά, σοκολάτες, έτοιμα σνακ, κ.τ.λ. τον
φέρουν αντιμέτωπο με ένα συνεχή πειρασμό με αποτέλεσμα να αποκτήσει διατροφικές
συνήθειες που θα τον ακολουθούν στην υπόλοιπη ζωή του.
Η Κρητική διατροφή είναι ένας
τρόπος ζωής που χαρίζει μακροζωία και καλή υγεία. Οι έρευνες που έγιναν σε
αγροτικό πληθυσμό της Κρήτης πριν από μισό αιώνα διαπίστωσαν πως οι κάτοικοι
είχαν το μικρότερο ποσοστό θνησιμότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα παγκοσμίως.
Μια διατροφή με βάση το ελαιόλαδο, πλούσια σε χορταρικά, φρούτα, όσπρια, ψάρι,
αλλά και μέτρια κατανάλωση ντόπιων αγνών γαλακτοκομικών προϊόντων (κυρίως γραβιέρα
και γιαούρτι) και κρέατος είναι το
καλύτερο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι
σημαντικό παράγοντα για την καλή υγεία αποτελεί και η συστηματική σωματική
άσκηση.
Τα σημερινά επιστημονικά δεδομένα
δείχνουν την απόλυτη υπεροχή της Κρητικής διατροφής. Σε κλινική δοκιμή που
έγινε στην Ισπανία και δημοσιεύτηκε το 2015 (jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/fullarticle/2434738)
βρέθηκε ότι οι γυναίκες που ακολούθησαν την διατροφή με έξτρα παρθένο ελαιόλαδο
(MeDiet) εμφάνισαν 68% χαμηλότερο κίνδυνο κακοήθους καρκίνου του μαστού σε
σχέση με εκείνες που ακολούθησαν την διατροφή ελέγχου με χαμηλά λιπαρά (control
diet – low fat).
Το ελαιόλαδο, με τα υψηλά επίπεδα
μονοακόρεστων λιπαρών οξέων και φαινολικών ενώσεων, παίζει σημαντικό ρόλο: στη
μείωση του οξειδωτικού στρες, στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων και
διαφόρων τύπων καρκίνου – μαστού, προστάτη, παχέος εντέρου, μειώνει την
αρτηριακή πίεση και την απώλεια ασβεστίου
από τα οστά, αυξάνει την
απορρόφηση ασβεστίου από το έντερο ελαττώνοντας την οστεοπόρωση, και έχει
συσχετιστεί με μακροζωία και υψηλό βαθμό προστασίας από διανοητική κατάπτωση/
άνοια (cognitive decline) σε μεγάλη ηλικία.
Πώς η τροφή μπορεί να είναι το
φάρμακο μας, τόσο στην πρόληψη όσο και στην καταπολέμηση ασθενειών;
Η παραδοσιακή Ελληνική διατροφή
όπως διασώθηκε μέσα από την πολιτιστική μας παράδοση πηγαίνει πολλές χιλιάδες
χρόνια πριν (~7000).
Ο Κένταυρος Χείρων στο Πήλιο, ο Ασκληπιός και ο Ιπποκράτης ο οποίος έθεσε τα
θεμέλια της σύγχρονης Ιατρικής τόνιζαν
τη σημασία της σωστής διατροφής η οποία αποτελεί το «φάρμακο σου».
Οι ασθένειες τής εποχής μας
οφείλονται κυρίως στο τοξικό περιβάλλον, στην έλλειψη σωματικής άσκησης και
στην κατανάλωση όχι κρέατος, αλλά κακής ποιότητας κρέατος με χημικά πρόσθετα,
καθώς και στην ταχεία εξάπλωση ειδικά μετά το 1960 επεξεργασμένων,
συσκευασμένων, πλούσιων σε θερμίδες, αλλά φτωχών σε θρεπτικά συστατικά
τροφίμων. Το σοκ στην ανθρώπινη υγεία συνέβη με τη χρήση τεχνολογιών που
επέτρεψαν την ευρεία παραγωγή ζάχαρης, αλευριού και ραφιναρισμένων φυτικών
ελαίων και μαργαρινών οι οποίες περιείχαν υψηλά ποσοστά μερικώς υδρογονωμένων λιπαρών.
Όπως ανέφερα και προηγουμένως η
Κρητική διατροφή συνδυασμένη με αποφυγή των πάσης φύσεων βιομηχανικά
επεξεργασμένων προϊόντων είναι η απάντηση τόσο στην πρόληψη όσο και στην
καταπολέμηση ασθενειών.
Εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης και
της προώθησης της καλλιέργειας μεταλλαγμένων τροφών, πώς ένας απλός πολίτης
μπορεί να αντισταθεί σε τέτοιου είδους κινδύνους;
Καθώς τα γενετικά τροποποιημένα
τρόφιμα έχουν αρχίσει να εισβάλλουν στη διατροφή μας, υπάρχουν ανησυχίες
σχετικά με την ασφάλειά τους. Στη βιβλιογραφία υπάρχουν και Ελληνικές μελέτες (www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18989835) σχετικά με την ενδεχόμενη επικινδυνότητα τους
τόσο για τα ζώα όσο και για τους πληθυσμούς που μπορεί να εκτεθούν σε αυτά μέσω
της διατροφής.
Τα αποτελέσματα των περισσοτέρων
μελετών δείχνουν ότι τα τρόφιμα αυτά μπορεί να προκαλέσουν ορισμένες κοινές
τοξικές επιδράσεις στο ήπαρ, το πάγκρεας, τους νεφρούς και την αναπαραγωγή και
ενδέχεται να μεταβάλλουν τις αιματολογικές, τις βιοχημικές και τις ανοσολογικές
παραμέτρους στα πειραματόζωα. Υπάρχει επίσης πιθανότητα ενσωμάτωσης γονιδίων,
πιθανότητα διαφόρων επιδράσεων στα ζώα και στην ανθρώπινη υγεία από την αύξηση των αντιδιατροφικών ουσιών
(antinutrients), πιθανή μεταφορά γονιδίων
αντίστασης στα αντιβιοτικά στα βακτήρια που βρίσκονται στο γαστρεντερικό
μας σύστημα και δυνητική συμμετοχή των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων στις αλλεργικές αντιδράσεις.
Ευτυχώς ακόμη στην Ευρωπαϊκή
Ένωση υπάρχει αντίσταση απέναντι στα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα. Οι νέες
όμως εμπορικές συμφωνίες με τις Η.Π.Α. αν τελικά προχωρήσουν θα πλημυρίσουν την
αγορά με φτηνά μεταλλαγμένα τρόφιμα. Στο
χέρι μας είναι να υποστηρίξουμε τα δικά μας ντόπια προϊόντα και να γυρίσουμε
την πλάτη στα μεταλλαγμένα.
Η χορτοφαγία φαίνεται να είναι
της μόδας τα τελευταία χρόνια, θεωρείτε ότι είναι σωστός τρόπος διατροφής και
γιατί;
Κατ’ αρχήν πρέπει να τονίσουμε
ότι εξελικτικά το ανθρώπινο είδος είναι εκ φύσεως παμφάγο, κυνηγός και
τροφοσυλλέκτης. Η δε χορτοφαγία προέκυψε σαν ένα θρησκευτικό/κοινωνικό
φαινόμενο και υιοθετήθηκε περίπου πριν από 200 χρόνια από ζηλωτές Χριστιανούς
και από άλλες θρησκείες, για την προώθηση της καλής υγείας αλλά και της ηθικής
μια που αρχικά η χορτοφαγία συνοδευόταν και με άλλους περιορισμούς της
απόλαυσης. Η κατανάλωση κρέατος και ζωικών προϊόντων δαιμονοποιήθηκε επειδή
όπως υποστήριζαν οι περισσότερες ασθένειες
οφείλονται στην κατανάλωση τέτοιων προϊόντων.
Μάλιστα ο Sylvester Graham
(1794-1851) πρεσβυτεριανός ιερέας και συνιδρυτής της χορτοφαγίας στην Αμερική
ανέπτυξε το πρώτο εμπορικό προϊόν για τους οπαδούς του τα περιβόητα “Graham crackers” που ακόμη και
σήμερα πωλούνται με την ίδια ονομασία. Το 1894 ένας άλλος διάσημος χορτοφάγος ο
Will Keith Kellogg προσπαθώντας να βελτιώσει τη χορτοφαγική διατροφή των
ασθενών στα σανατόρια, εφηύρε τις νιφάδες καλαμποκιού.
Το βιολογικό κρέας δεν περιέχει
ορμόνες και αντιβιοτικά, ενώ το κρέας από ζώα ελευθέρας βοσκής, που τρέφονται
με γρασίδι και όχι δημητριακά, περιέχει περισσότερα ω-3 και λιγότερα ω-6 λιπαρά
οξέα. Επομένως δεν προκαλεί συστημική
φλεγμονή στο σώμα, που προκαλούν οι φυτικές τροφές, όπως τα σπορέλαια και οι
μαργαρίνες οι οποίες περιέχουν μεγάλη ποσότητα ω-6 λιπαρών. Το σογιέλαιο είναι
ένα τυπικό παράδειγμα σπορελαίου με υψηλή περιεκτικότητα ω-6 λιπαρών και πολύ
μεγάλη αναλογία ω6/ω3 (journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0132672).
Με βάση τις έρευνες που έχουν γίνει, η πιο ευνοϊκή για την υγεία μας
αναλογία ω6/ω3 είναι 1:1 έως 2:1. Στη
σύγχρονη δυτική διατροφή υπήρξε μια πρωτοφανής αύξηση των ω-6 μέσω της
υπερβολικής κατανάλωσης σπορελαίων, με αποτέλεσμα μια αναλογία ω6/ω3 μεγαλύτερη
από 10:1. Αυτή η δραματική αλλαγή αποτελεί παράγοντα κινδύνου για ασθένειες
όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο διαβήτης, ο καρκίνος, και άλλες που
σχετίζονται με φλεγμονές και αυτοάνοσες ασθένειες όπως αρθρίτιδες, ασθένεια του
Crohn, ελκώδης κολίτιδα, κ.τ.λ. (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12480795).
Οι χορτοφαγικές δίαιτες μπορεί να
προκαλέσουν διάφορα προβλήματα υγείας όπως αναιμία, έλλειψη σε βιταμίνη Α, D, Β12 (www.mdpi.com/2072-6643/6/8/3259),
ψευδάργυρο, και ειδικά σε βρέφη μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή και μόνιμη βλάβη
τού νευρικού συστήματος (www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23034522).
Η υπερβολική κατανάλωση δημητριακών ολικής άλεσης τα οποία περιέχουν φυτικά
οξέα (phytates) παρεμποδίζει την κανονική απορρόφηση ανόργανων
συστατικών στο έντερο όπως π.χ. ο ψευδάργυρος, αλλά και βιταμινών.
Σε έρευνα η οποία δημοσιεύτηκε το
2016 στο Journal of Molecular Biology and Evolution
ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Cornell στις Η.Π.Α διαπίστωσαν ότι (mbe.oxfordjournals.org/content/33/7/1726.full.pdf+html)
τα άτομα που κατάγονται από χορτοφάγους είναι πιο πιθανό να φέρουν γενετική μετάλλαξη έτσι ώστε να μεταβολίζουν
πιο γρήγορα τα ω-6
φυτικά λιπαρά οξέα. Σε αυτά τα άτομα, τα
φυτικά έλαια που περιέχουν ω-6
λιπαρά οξέα μετατρέπονται στο προφλεγμονώδες
αραχιδονικό οξύ, αυξάνοντας τον κίνδυνο για χρόνιες φλεγμονές που εμπλέκονται
στην ανάπτυξη των καρδιαγγειακών παθήσεων, και του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Η κατάσταση επιδεινώνεται και από το γεγονός ότι η μετάλλαξη αυτή παρεμποδίζει και την παραγωγή των ευεργετικών ω-3 λιπαρών οξέων
τα οποία δρουν προστατευτικά ενάντια στις καρδιαγγειακές παθήσεις.
Τα θηλαστικά σταματάνε τη
κατανάλωση γάλακτος με τον απογαλακτισμό
τους, ενώ ο άνθρωπος καταναλώνει γάλα ως τα βαθιά του γεράματα. Το θεωρείτε
ορθό να συμβαίνει και ποιο κατά τη γνώμη σας είναι το καλύτερο γάλα να καταναλώνουμε;
Το γάλα αποτελεί μια από τις
σημαντικότερες πηγές πρωτεϊνών για τον άνθρωπο και τα θηλαστικά γενικότερα. Οι
πρωτεΐνες συμμετέχουν σε βιολογικές λειτουργίες όπως η ανάπτυξη η στήριξη και η
κίνηση, η ανοσοπροστασία, η μετάδοση νευρικών ερεθισμάτων κ.τ.λ. Το κλάσμα των
ανοσοσφαιρινών στο μητρικό γάλα είναι πολύτιμο για την προστασία του βρέφους
από παθογόνα βακτήρια, ιούς ή τοξίνες. Το γάλα της αγελάδας δεν μπορεί να
υποκαταστήσει το μητρικό ακριβώς επειδή δεν είναι δυνατόν να περιέχει ανθρώπινα αντισώματα που παρέχουν αυτή την
προστασία.
Σχετικά με την κατανάλωση
γάλακτος από τον άνθρωπο μετά τον απογαλακτισμό του υπάρχουν αντικρουόμενες
απόψεις. Με βάση τις τρέχουσες διατροφικές οδηγίες η συνιστώμενη διαιτητική
πρόσληψη ασβεστίου είναι 1000-1200 mg την ημέρα. Τα γαλακτοκομικά είναι η κύρια
πηγή ασβεστίου, όμως ασβέστιο υπάρχει και στο κρέας, τα ψάρια, τα φασόλια, το
αλεύρι και σε άλλα τρόφιμα. Σε πρόσφατη όμως έρευνα των Πανεπιστημίων Harvard, Tufts, University Hospital Zurich,
Switzerland, και άλλων (www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18065599)
εκτιμάται ότι έχει γίνει υπερεκτίμηση της σπουδαιότητας του ασβεστίου και
συνιστούν μικρότερες τιμές για ενήλικες σε συνδυασμό με μια ισορροπημένη
υγιεινή διατροφή. Τονίζεται δε ιδιαίτερα και το γεγονός ότι στις βόρειες
Ευρωπαϊκές χώρες όπου η κατανάλωση γάλακτος είναι υψηλή έχουμε περισσότερα
κατάγματα σε σύγκριση με τις Μεσογειακές χώρες.
Ευχαριστούμε θερμά το κ.Ρίζο για τις πολύ χρήσιμες πληροφορίες!
Τζουμαίδη Κατερίνα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου